Dạy con cách tiêu tiền: Không bao giờ là quá sớm

Dạy con cách tiêu tiền, câu chuyện ấy tưởng như quá đỗi bình thường và không có gì quan trọng nhưng theo các chuyên gia tâm lý, đó là một trong những bài học đầu tiên dạy con làm người và đối mặt với cuộc sống, làm chủ trước sức hút của đồng tiền. Ấy cũng là kỹ năng quản lý tiền bạc để trở nên giàu có.

Gia đình chị Nguyễn Thu Hương, phường Thành Công, quận Ba Đình có 2 bé trai, một bé học lớp 2, một bé học lớp 7. Nhà làm nghề kinh doanh nên kinh tế gia đình chị rất khá giả. Các con cần tiền chỉ cần hỏi xin là mẹ bảo: Vào túi mẹ mà lấy. Khi con xin nhiều quá, chị chỉ nẹt chung chung: Con tiêu gì mà nhiều thế, chẳng biết tiếc tiền gì cả. Lâu dần con cái chị cần tiền cũng chẳng hỏi mẹ nữa mà vào thẳng túi mẹ lấy luôn, vì hàng ngày chúng có biết bao thứ phải tiêu: chơi game, ăn quà với bạn bè, mua cái này cái kia, đã ra đường là trong túi phải có tiền.

Cha mẹ cần nhận thức rằng, tâm thức (quan niệm) và thói quen về quản lý tiền bạc sẽ ảnh hưởng đến con cái rất lớn, thậm chí nó sẽ hình thành nên tính cách quản lý tiền bạc sau này của trẻ. Khi bé chưa có khái niệm về tiền bạc, bạn có thể cho bé tập tiết kiệm. Như các gia đình thường có con lợn tiết kiệm chẳng hạn. Hãy cho bé cùng tham gia, cho bé được cầm tiền và bạn có thể để bé nhét tiền vào lợn tiết kiệm và trong khi đó hãy nói để bé biết về ý nghĩa của tiền và tiết kiệm tiền: tiền sẽ mang lại hạnh phúc nếu biết sử dụng đúng đắn. Khi trẻ đã bắt đầu có khái niệm về tiền bạc, bạn đừng ngần ngại việc bé tiếp xúc sớm với tiền, khoảng 4, 5 tuổi bé đã có thể làm quen với tiền. Bạn hãy cho bé số tiền nhỏ và hãy tặng cho bé 1 cuốn "SỔ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH" thật trân trọng, để cho bé cảm nhận rằng bạn đã coi bé "là người lớn" và bé sẽ rất có trách nhiệm đối với tiền bạc. Hãy giúp bé ghi lại những khoản thu - chi. Hãy dạy cho bé biết đặt ra các mục tiêu tiết kiệm để mua những thứ mà mình thích, ví dụ cuốn truyện mà bé thích, chắc chắn bé sẽ hạnh phúc sau cả tháng trời tiết kiệm để mua được thứ mà mình muốn hơn là việc bố mẹ có thể bỏ ngay ra 1 khoản tiền để mua cho bé. Và một việc làm tuy nhỏ nhưng cũng rất quan trọng, bạn hãy trân trọng từng đồng tiền lẻ mà mình có: như gấp vuông vắn, phẳng phiu, để gọn gàng vào hộp đựng tiền, chỉ cần làm như vậy thôi là bạn đã truyền cho bé 1 thông điệp tốt về tâm thức và quản lý tiền bạc, bé sẽ hiểu "tiền rất quý và rất giá trị"! Nguyễn Đình Hiếu Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu giáo dục trẻ thông minh sớm

Nhưng ngược lại, bé Lan Chi, học sinh trường THCS Đặng Trần Côn lại được bố mẹ cho tiền theo kiểu khác. Bé có một quyển sổ mà hàng ngày đều phải ghi đầy đủ các khoản chi tiêu mua gì, hết bao nhiêu, ở đâu. Với những khoản lớn bố mẹ sẽ tự dẫn đi mua chứ không giao tiền cho con cái. Thói quen ấy được duy trì năm này qua năm khác nên đến bây giờ bé rất thú vị với công việc đó. Mỗi lần ghi xong bé nhìn lại và nhận ra rằng có những khoản không đáng phải chi ra và sung sướng nếu như ngày nào mình tiêu ít hoặc không tiêu đến tiền. Dần dần, bé đã tự kiềm chế được những khoản tiêu vặt trong ngày. Bé còn nuôi một con lợn đất nên thỉnh thoảng phải cho nó “ăn” và không còn cách nào khác bé phải tiết kiệm từ những khoản tiền bố mẹ cho để nuôi nó lớn.

Còn anh Lê Mạnh Hùng, quận Hai Bà Trưng kể: Con gái xin 300.000 đồng để mua áo. Trên đường chở con đi, nhìn thấy một cậu bé đánh giầy tôi liền bảo: Con đoán xem một ngày cậu bé kia kiếm được bao nhiêu tiền? Con gái tôi hào hứng: Chắc cũng phải 100.000 đồng - Không dễ dàng thế đâu con ạ, bố đã từng nói chuyện với một cậu bé đánh giày và cả ngày cậu ta chỉ kiếm được 50.000 đồng mà thôi - Làm cả ngày mà chỉ được 2 bát phở thôi hả bố. Từ hôm đó, con gái tôi ít tiêu linh tinh và cũng hạn chế xin tiền bố mẹ hơn.

Như vậy mỗi gia đình có một cách quản lý chi tiêu của con khác nhau nhưng đều giống nhau ở mong muốn con cái mình biết sử dụng đồng tiền một cách hiệu quả và chi tiêu tiết kiệm, biết quý trọng sức lao động hơn. Song không phải ai cũng đạt được mong muốn đó. 

Trần Hưng Cường

Ngày nay đối diện với cơ chế thị trường trong đó mọi giao dịch đều mang hình thái giá trị, trẻ em có cơ hội tiếp xúc với tài chính từ nhỏ. Vì vậy nên giúp trẻ biết quản lý và chi tiêu tiền khi thấy trẻ có thể hiểu. Việc đưa ra quyết định sử dụng tiền giúp trẻ sớm quen với lối suy nghĩ độc lập, nâng cao được khả năng tính toán, kiểm soát và tính chủ động, nhờ đó mà phát triển trí thông minh. Để giúp trẻ có quyết định đúng đắn về tiền bạc, nên kể cho trẻ về kế hoạch chi tiêu trong gia đình, giúp con hiểu giá trị một ngày làm việc của bố, mẹ bằng bao nhiêu (100.000 - 200.000 đồng), và để có tiền mua thức ăn, sách vở, đồ chơi… bố mẹ đã phải làm việc vất vả trong bao nhiêu ngày. Nhờ đó trẻ sẽ biết thương bố mẹ, quý đồng tiền, hạn chế những chi tiêu lãng phí. Ngoài ra khi chưa hiểu được hết giá trị của đồng tiền, không nên cho trẻ quá nhiều tiền vì sẽ gây tâm lý coi thường tiền bạc. Nên yêu cầu trẻ nói rõ mục đích khi xin tiền, nếu chính đáng mới đồng ý. Không nên thưởng tiền mỗi khi trẻ được điểm tốt hay làm việc vặt trong nhà, cần khuyến khích trẻ tiết kiệm để chuẩn bị cho một kế hoạch mà trẻ thích. Nguyễn Mai Hương - Giảng viên Học viện Hành chính Chính trị Quốc gia Khu vực 1 Mỗi người có một quan điểm về viêc nên hay không nên cho trẻ tiêu tiền sớm, tuổi nào thì trẻ được tiêu tiền? Theo tôi tuổi nào trẻ cũng có thể tiêu được tiền nhưng quan trọng là tiêu tiền như thế nào. Người lớn không nên phó mặc cho trẻ tự tiêu tiền, nhất là đối với gia đình có điều kiện. Nhiều gia đình không quan tâm đến việc trẻ tiêu tiền như thế nào, khi trẻ có nhu cầu là người lớn sẵn sàng đáp ứng. Điều này dễ làm trẻ có thói ỷ lại, không biết quý trọng đồng tiền, sử dụng tiền không đúng mục đích. Theo tôi, cách tốt nhất là người lớn nên thưởng cho trẻ nếu trẻ làm việc tốt bằng lời nói, hoặc cùng trẻ đi mua đồ dùng có ích chứ không nên cho trẻ cầm tiền tự mua đồ dùng. Nói tóm lại, việc cho trẻ tiêu tiền có 2 mặt, một mặt kích thích sự sáng tạo, phấn đấu của trẻ, nhưng mặt trái là nếu không có sự quản lý của người lớn sẽ dễ làm trẻ hư. Trần Lệ Hà, Phóng viên báo Sài Gòn tiếp thị Sự phát triển tâm sinh lý của trẻ ảnh hưởng rất nhiều từ sự giáo dục của bố mẹ. Bố mẹ cưng chiều con thái quá đã dễ sinh hư thì việc không giáo dục con trong cách tiêu tiền càng khiến trẻ có những suy nghĩ không đúng đắn trong sự phát triển của tuổi và càng dễ hư hơn. Khi không biết cách tiêu tiền, trẻ dễ phóng túng, không biết quản lý số tiền mình có, đua đòi theo bạn bè, xuất hiện suy nghĩ tự tin thái quá khi mình có nhiều tiền hơn các bạn đồng trang lứa. Nhưng cũng từ suy nghĩ này mà trẻ có nhiều tiền không được bố mẹ hướng dẫn cách sử dụng sẽ có thái độ không biết quý trọng những đồng tiền mình có, từ đó, làm những việc vô ích. Ngược lại cũng không nên vì không muốn con mình sa vào những  trò chơi và quan hệ vô bổ, cha mẹ không cho con cái sử dụng tiền vì như thế trẻ sẽ rất mặc cảm, tự ti, không hòa đồng với tập thể. Ngay bản thân tôi có một cậu con trai đang du học ở nước ngoài, số tiền gia đình có không nhiều nhưng tôi vẫn luôn dạy cháu cách sử dụng đúng để phù hợp với hoàn cảnh của bản thân và gia đình, và tôi cảm thấy cháu đã trưởng thành hơn vì biết quản lý cuộc sống chi tiêu khi không ở gần bố mẹ. PGS.TS Võ Thị Minh Chí, Trung tâm Nghiên cứu Tâm lý học, sinh lý lứa tuổi, Đại học Sư phạm Hà Nội Dạy tiêu tiền, qua đó giúp trẻ biết cách tự thỏa mãn đúng mực những ham muốn của bản thân là một trong những việc làm đầu tiên mà các bậc cha mẹ phải dạy con mình. Việc cha mẹ chủ động bàn bạc với trẻ về định mức chi tiêu hàng tháng, khả năng kinh tế của gia đình và những khó khăn trong việc kiếm được đồng tiền không bao giờ là quá sớm. Qua đó trẻ thấy được giá trị đồng tiền và sức lao động. Bên cạnh đó, cha mẹ trước hết phải là tấm gương trong việc chi tiêu tài chính để con cái noi theo. Nếu một người mẹ chi tiêu hoang phí, không bao giờ quản lý, ghi chép các khoản chi trong nhà thì con cái cũng dễ dàng đi vào lối mòn đó. Ngoài ra, cha mẹ nên “thưởng phạt”, con làm được việc gì đó như dọn dẹp nhà cửa, cha mẹ có thể thưởng 5.000 đồng. Từ đó con biết quý trọng giá trị của lao động và chi tiêu một cách chừng mực. Nên nuôi một con lợn đất và khuyến khích con tiết kiệm tiền bằng cách cho lợn ăn mỗi ngày, khi ít khi nhiều. Chỉ cho con khoản tiền vừa đủ, luôn khuyến khích chúng tiết kiệm và quan sát, hướng dẫn cách trẻ tiêu tiền bạc. TS Nguyễn Hương Lan, Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐHQG Hà Nội.

Nguyễn Đình Hiếu Phó Viện trưởng Viện nghiên cứu giáo dục trẻ thông